Άσθμα και μακράς δράσης β-αγωνιστές

Σε αντίθεση με τους βήτα αγωνιστές βραχείας δράσης, οι βήτα αγωνιστές μακράς δράσης χρειάζεται να χορηγούνται μόνο δύο φορές την ημέρα, κάτι που κάνει την χρήση τους πολύ πιο ελκυστική. Οι αρχικοί βήτα αγωνιστές μακράς δράσης που κατασκευάστηκαν (π.χ. fenoterol) άρχισαν πολύ νωρίς να κινούν υποψίες ως προς το προφίλ ασφαλείας τους με αποτέλεσμα να απομακρυνθούν γρήγορα από την αγορά. Στις αρχές του 1990 μπήκαν στην αγορά οι βήτα αγωνιστές μακράς δράσης τρίτης γενιάς (π.χ. salmeterol) οι οποίοι θεωρούνταν πολύ πιο ασφαλείς. Σύντομα όμως άρχισε να διαφαίνεται πως ούτε και αυτοί οι νέοι αγωνιστές είναι ασφαλείς αφού σε μια μελέτη στη Μεγάλη Βρετανία φάνηκε πως οι ασθενείς που χρησιμοποιούσαν τους βήτα αγωνιστές μακράς δράσης είχαν τρεις φορές πιο ψηλές πιθανότητες να πεθάνουν από τη χειροτέρευση του άσθματος τους. Η διαφορά όμως αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική και έτσι αγνοήθηκε από πολλούς ούτως ώστε η χρήση και η κατάχρηση των σκευασμάτων αυτών να συνεχίζεται.

Στις ΗΠΑ, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων ζήτησε από την κατασκευάστρια εταιρεία του salmeterol (GlaxoSmithKline) να διερευνήσει το θέμα παραπέρα. Αυτό οδήγησε σε μεγάλη έρευνα στις ΗΠΑ που άρχισε το 1996 και στρατολογούσε ασθενείς με άσθμα άνω των 12 ετών (SMART study). Μετά από τυχαία επιλογή άλλοι ξεκινούσαν να χρησιμοποιούν τους βήτα αγωνιστές μακράς δράσης και άλλοι ανενεργές σκεύασμα. Όλοι συνέχισαν να χρησιμοποιούν τα προηγούμενα φάρμακα που έπαιρναν. Στόχος ήταν η στρατολόγηση 60000 ασθενών με άσθμα, αλλά όπως σε κάθε μεγάλη έρευνα έτσι και σε αυτή, μετά που στρατολόγησαν περίπου τους μισούς ασθενείς οι ερευνητές θέλησαν να δουν τι γινόταν με την έρευνα και έτσι ανάλυσαν τα δεδομένα τους. Τα αποτελέσματα ήταν τέτοια που η έρευνα σταμάτησε εκεί.

Από την ανάλυση προκύπτει πως αυτοί που χρησιμοποιούσαν τους βήτα αγωνιστές μακράς δράσης είχαν πιο πολλές και πιο σοβαρές εξάρσεις άσθματος. Επιπλέον ήταν πολύ πιο πιθανόν η πάθησή τους να τους οδηγήσει στο θάνατο. Όλα τα αποτελέσματα ήταν στατιστικά σημαντικά. Παραπέρα ανάλυση δείχνει ότι οι Αφρο-αμερικανοί επηρεάζονται πιο πολύ από τον υπόλοιπο πληθυσμό και ακόμη ότι αυτοί που χρησιμοποιούν τους βήτα αγωνιστές μακράς δράσης χωρίς εισπνοές στεροειδών είναι αυτοί με την χειρότερη πρόγνωση. Οι ερευνητές που εκτέλεσαν την έρευνα αυτή καταλήγουν στο ότι το σκεύασμά τους δεν είναι καλύτερο από την ανενεργή ουσία που χρησιμοποίησαν για την θεραπεία του άσθματος.

Αυτά τα άκρως ανησυχητικά ευρήματα δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητα και κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι περιορίζονται στο συγκεκριμένο φάρμακο αλλά πιθανόν να αντικατοπτρίζουν ιδιότητα των βήτα αγωνιστών (π.χ. salmeterol, formoterol) ως ομάδα. Πρέπει λοιπόν να ληφθούν μέτρα για προστασία των ασθενών. Καταρχάς σε κανένα ασθενή δεν πρέπει να χορηγείται βήτα αγωνιστής μακράς δράσης εκτός και αν παίρνει ήδη εισπνοές στεροειδών. Επιπλέον, στους ασθενείς που χορηγείτε βήτα αγωνιστής μακράς δράσης θα πρέπει να ελέγχεται η χρησιμότητα τους και αν δεν επιφέρουν σοβαρή βελτίωση στον ασθενή τότε να διακόπτεται η χρήση τους. Ακόμα, πρέπει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φαρμάκων να ακολουθήσει το παράδειγμα της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ που ανάγκασε την κατασκευάστρια εταιρεία να προειδοποιεί με σήμανση στο φάρμακο ότι χορήγησή του δυνατόν να επιφέρει έξαρση στον ασθματικό ασθενή. Τέλος, είναι καιρός να αναθεωρηθούν οι κατά τόπους οδηγίες για την θεραπεία του άσθματος ούτως ώστε άλλοι συνδυασμοί σκευασμάτων όπως τα αντιλευκοτριένια και οι θεοφιλλίνες να δοκιμάζονται πριν από τους βήτα αγωνιστές μακράς δράσης.

Για ολόκληρο το άρθρο και περαιτέρω πληροφορίες κοιτάξτε:
Vassiliou V, Zipitis CS. Long-Acting Bronchodilators: time for a re-think. Journal of the Royal Society of Medicine. 2006; 99(8): 382-3.