Διατροφή στη νηπιακή ηλικία.

Από Τρουλάκη Πέτρο, παιδίατρο Κέντρου Υγείας Παιδιών και Εφήβων «Ηλιακτίδα»

 «Οι γονείς επιλέγουμε το που, το πότε και το τι θα φάει, ενώ το ίδιο το παιδί επιλέγει το πόσο και μαζί μπορούμε να επιλέξουμε το πως (αν θέλει να του καθαρίσουμε κάτι ή θα το καθαρίσει μόνο του)» Σ. Παπαβέντσης, Για μια άλλη προσχολική διατροφή

Η νηπιακή ηλικία είναι μια ιδιαίτερη περίοδος όσον αφορά την διατροφή ενός παιδιού. Η διατροφή του νηπίου καθορίζει πόσο καλά θα αναπτυχθεί το μυαλό & το σώμα του νέου αυτού ανθρώπου. Είναι ουσιώδες η διατροφή του μικρού μας, να περιλαμβάνει υψηλής ποιότητας τροφές, χωρίς τροποποίηση, χωρίς να είναι πολύ γλυκές ή να έχουν προσθήκη αλατιού.

Πολύ συχνά η περίοδος αυτή μπορεί να είναι αρκετά αγχωτική για γονείς και παιδιά. Όλοι μαζί, γονείς, εκπαιδευτικοί, φροντιστές και παιδίατροι, μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να υιοθετήσουν μια σωστή διατροφική συμπεριφορά και ωφέλιμες διατροφικές συνήθειες.

Μεταξύ πρώτου και δεύτερου έτους ζωής το παιδί μας περνάει από την βρεφική στην προνηπιακή και  νηπιακή ηλικία. H ανάπτυξη του επιβραδύνει, η όρεξή του μειώνεται, ενώ παράλληλα αποσπάται πολύ εύκολα λόγω της συνεχούς εξερεύνησης του περιβάλλοντος του. Το παιδί μεγαλώνει, ωριμάζει, αναπτύσσει δεξιότητες και επικοινωνεί όλο και περισσότερο με το περιβάλλον του, αποκαλύπτοντας τον χαρακτήρα του, τις προτιμήσεις του κτλ. Οι διατροφικές συνήθειες που αποκτά μπορούν να το συνοδεύουν και να το βοηθούν σε όλη του την ζωή.

Για να το πετύχουμε αυτό, είναι εξόχως σημαντικό εμείς οι γονείς να ξεφύγουμε από αγκυλώσεις «να φάει όλο του το φαγητό»!! που προκαλούν μόνο άγχος και δυσλειτουργία στην οικογένεια.

Οι ανάγκες σε θερμίδες και θρεπτικά συστατικά σε αυτήν την ηλικία είναι αρκετά μικρότερες από αυτό που έχουμε συνήθως στο μυαλό μας (του μέσου ενήλικα) και ο ρυθμός ανάπτυξης είναι αρκετά μικρότερος από αυτόν που είχε το παιδί μερικούς μήνες νωρίτερα. Το παιδί συνεχίζει και αναπτύσσεται, αλλά με μικρότερους ρυθμούς από ότι έκανε σαν νεογνό, βρέφος ή ακόμα όπως θα κάνει στη εφηβεία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι ανάγκες διατροφής ενός παιδιού 15 κιλών δεν μπορούν να είναι ίδιες με τις ανάγκες ενός ενήλικα που ζυγίζει 75 κιλά. Χαρακτηριστικά μπορούμε να πούμε ότι οι ανάγκες ενός νηπίου 3 χρονών υπολογίζεται περί τις 1200 θερμίδες την ημέρα ενώ ενός ενηλίκου περισσότερο από διπλάσιες.

Στις ευρωπαϊκές χώρες, πολύ σπάνια θα συναντήσουμε έλλειψη βιταμινών ή υποθρεψία. Αντίθετα, θα συναντήσουμε πολύ συχνά παχυσαρκία, η οποία τείνει να γίνει η νόσος της εποχής μας, επιφέροντας πολλαπλά προβλήματα στη σωματική αλλά και ψυχική υγεία παιδιών, εφήβων και ενηλίκων. Η προσοχή μας λοιπόν θα πρέπει να είναι στραμμένη πιο πολύ προς αυτήν την κατεύθυνση.

Μια σπουδαία ικανότητα που χαρακτηρίζει τα παιδιά νηπιακής ηλικίας είναι ότι ρυθμίζουν τη λήψη τροφής με βάση την πείνα τους και τις ανάγκες τους και όχι ως «απόλαυση», «αποκούμπι σε δύσκολες στιγμές» ή «μέσο κοινωνικοποίησης». Αυτή η ικανότητα λοιπόν πρέπει να γίνει σύμμαχος μας και όχι να την καταπολεμάμε. Ένα παιδί που δεν πεινάει δεν πρέπει να φάει επειδή «είναι η ώρα του φαγητού» ή επειδή «έφτιαξα το φαγητό που σ’ αρέσει». Αντιθέτως, είναι πιο σωστό να ακολουθεί κάποιους κανόνες στο φαγητό ώστε να δημιουργήσει τις περίφημες σωστές διατροφικές συνήθειες ως εφόδιο για μία ζωή.

Οι πιο πολλοί από αυτούς συνοψίζονται σε μία φράση: «Οι γονείς επιλέγουμε το που, το πότε και το τι θα φάει, ενώ το ίδιο το παιδί επιλέγει το πόσο και μαζί μπορούμε να επιλέξουμε το πως (αν θέλει να του καθαρίσουμε κάτι ή θα το καθαρίσει μόνο του – με τα χέρια ή με μαχαιροπίρουνο..)»

 

Πιο συγκεκριμένα:

 1) 5 γεύματα: πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό και ενδιάμεσα δύο υγιεινά σνακ.

• Ως πρωινό δεν λογίζεται ένα σκέτο ποτήρι γάλα. Μπορεί να είναι γάλα με δημητριακά, ένα τοστ, κλπ.
• Το μεσημεριανό και το βραδινό είναι το φαγητό της οικογένειας και όχι ξεχωριστό πιάτο επειδή «δεν του αρέσει».
• Για δεκατιανό και απογευματινό ας δοθεί ένα υγιεινό σνακ: γιαούρτι (σ.σ. όχι επιδόρπιο γιαουρτιού!), φρούτα, κάτι που μπορεί να έχουμε φτιάξει σπίτι με δικά μας υλικά κτλ.

2) Το ίδιο το παιδί θα μας πει πόσο θέλει να φάει. Εμείς απλά τηρούμε το ωράριο των γευμάτων: «Αν τελείωσες μπορείς να σηκωθείς αλλά το επόμενο γεύμα θα είναι ξανά το απόγευμα»

Αν το παιδί δεν θέλει να φάει καθόλου φαγητό δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην ανάπτυξη του παιδιού μπορούμε να συμβουλευτούμε τον/την παιδίατρο μας και σίγουρα δεν θα οφείλεται στην μία μέρα που δεν έφαγε.

Προσοχή!: Αν το παιδί μας είναι ανόρεκτο και κακόκεφο για 1 – 2 ημέρες, μπορεί να είναι άρρωστο και καλό είναι να ενημερώσουμε τον παιδίατρό μας για την εκτίμηση της κατάστασης.

3) Το φαγητό καλό είναι να δίνεται στο τραπέζι και, αν είναι δυνατόν, να συμμετέχει όλη η οικογένεια μαζί, όχι στον καναπέ και χωρίς να βλέπουμε τηλεόραση.

4) Φροντίζουμε η διατροφή των παιδιών να είναι ισορροπημένη μεταξύ υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών και να περιέχει αρκετές φυτικές ίνες. Επίσης να υπάρχει ποικιλία στα συστατικά και, αν είναι δυνατόν, να είναι φρέσκα, εποχής και να παράγονται τοπικά.

5) Κεφάλαιο χυμοί: όσο και αν έρχεται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις που έχουμε από μικροί, ένα παιδί είναι προτιμότερο να φάει ολόκληρο το φρούτο από το να πιει έναν φρέσκο χυμό. Εναλλακτικά, ας φτιάξουμε ένα smoothie με διάφορα φρούτα, αραιωμένο με νερό ή πάγο καθώς εδώ υπάρχει ο κίνδυνος το παιδί να καταλήξει να «πιει» τρία με τέσσερα ολόκληρα φρούτα σε ένα γεύμα.

6) Δεν δίνουμε γλυκά σαν επιβράβευση. Αυτή η μέθοδος κάνει τα παιδιά να βλέπουν τα γλυκά σαν κάτι το ωραίο και επιθυμητό ενώ, αντίθετα, τα υγιή φαγητά σαν κάτι το μη ωραίο, αλλά υποχρεωτικό. Επιβράβευση μπορεί να υπάρξει με την μορφή του παιχνιδιού ή κάποιας άλλης δραστηριότητας.

 

Χορτοφαγική διατροφή:

 Η χορτοφαγία θεωρείται μια αποδεκτή και υγιεινή διατροφή. Μία ισορροπημένη και καλά προγραμματισμένη χορτοφαγική διατροφή μπορεί να ικανοποιήσει όλους τους διατροφικούς στόχους σε όλες της ηλικίες. Όμως, ενώ είναι μια διατροφή με αρκετά θετικά (χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά, χοληστερόλη και σχετικά πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνη C, E κ.α.), πρέπει να δοθεί

προσοχή σε πιθανή έλλειψη στοιχείων όπως ο Σίδηρος (χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα), Βιταμίνη Β12, Λιπαρά οξέα (εικοσαπεντανοϊκό οξύ), Ασβέστιο,ι Βιταμίνη D και Ψευδάργυρο.

Προσοχή!

 Ό,τι ισχύει για την χορτοφαγική δίαιτα δεν ισχύει και για άλλες πιο «σκληρές» δίαιτες (πχ. vegan) όπου δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις διατροφικές ανάγκες του ανθρώπου χωρίς συμπληρώματα διατροφής.

 

Βιολογικά προϊόντα: 

Η διατροφική αξία μιας βιολογικής τροφής συνήθως δεν διαφέρει από την διατροφικής αξία μίας μη οργανικής. Όμως τα παιδιά που καταναλώνουν οργανικά προϊόντα έχουν μικρότερη ή μηδαμινή συγκέντρωση φυτοφαρμάκων στα ούρα τους (χωρίς όμως αυτό να έχει αποδειχτεί ότι έχει κάποια θετική επίπτωση στην υγεία τους). Παράλληλα οι βιολογικές τροφές τείνουν να έχουν μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση. Αντίθετα, συστατικά που υπάρχουν στα συμβατικά γάλατα όπως αυξητικές ορμόνες ή γάλατα τα οποία έχουν παραχθεί από αγελάδες στις οποίες έχουν χορηγηθεί ορμόνες, δεν φαίνεται να επηρεάζουν την υγειά των παιδιών.

 

Συμπληρώματα διατροφής – φυτικά προϊόντα – βιταμίνες:

Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι αν ένα προϊόν είναι φυτικό δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για το παιδί ή ότι τα συμπληρώματα διατροφής (βιταμίνες κτλ.) είναι πάντα βοηθητικά. Όλα αυτά τα σκευάσματα δεν παύουν να παράγονται σε εργοστάσια με χημικές διαδικασίες και μάλιστα οι έλεγχοι ασφαλείας που γίνονται πολλές φορές είναι αρκετά πιο χαλαροί, σε σχέση με ένα καθαρά φαρμακευτικό προϊόν. Η αλόγιστη χρήση τέτοιων προϊόντων μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες ενέργειες ή ακόμα και υπερδοσολογία. Όταν ένα παιδί παίρνει τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται, από μία ισορροπημένη διατροφή δεν χρειάζεται κανένα συμπλήρωμα διατροφής.