Η ευλογιά των πιθήκων (monkeypox)

Από Βικτώρια Ιωάννου, ιατρό και Μιχάλη Ιασονίδη, παιδίατρο

Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια ιογενής λοίμωξη με συμπτώματα παρόμοια, αλλά κλινικά λιγότερο σοβαρά, με αυτά που παρατηρήθηκαν στο παρελθόν σε ασθενείς με ευλογιά. Με την εκρίζωση της ευλογιάς το 1980 και την επακόλουθη διακοπή του εμβολιασμού κατά της ευλογιάς, έχει αναδειχθεί ως ο σημαντικότερος ορθοποξικός ιός (orthopoxvirus).

Επιδημιολογία:

Η ευλογιά των πιθήκων εμφανίζεται κυρίως στην κεντρική και δυτική Αφρική, ενώ εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε ανθρώπους το 1970 στο Κονγκό. Τον Μάιο του 2022, εντοπίστηκαν πολλαπλά κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων σε αρκετές μη ενδημικές χώρες (ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων που επιβεβαιώθηκαν ήταν στην Αγγλία είναι 20, την Πορτογαλία 14, την Ισπανία 7, το Βέλγιο 2, τη Γερμανία 3).

Συμπτώματα:

Η ευλογιά των πιθήκων είναι συνήθως μια αυτοπεριοριζόμενη ασθένεια με τα συμπτώματα να διαρκούν από 2 έως 4 εβδομάδες. Τα σοβαρά περιστατικά εμφανίζονται συχνότερα μεταξύ των παιδιών και σχετίζονται με τη διάρκεια της έκθεσης στον ιό. Σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού όπως: τα μικρά παιδιά, οι εγκυμονούσες και τα ανοσοκατασταλμένα άτομα, μπορεί να διαδράμει πιο σοβαρά.

Η μόλυνση μπορεί να χωριστεί σε δύο περιόδους:

την περίοδος επώασης, που διαρκεί από 0–5 μέρες και χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονο πονοκέφαλο, λεμφαδενοπάθεια (πρήξιμο των λεμφαδένων), πόνο στην πλάτη, μυαλγία και κακουχία. Η λεμφαδενοπάθεια είναι ένα χαρακτηριστικό εύρημα της ευλογιάς των πιθήκων σε σύγκριση με άλλες παρόμοιες νόσους όπως: ανεμοβλογιά, ιλαρά και ευλογιά και
την εμφάνιση εξανθήματος εντός 1-3 ημερών από την εμφάνιση του πυρετού. Το εξάνθημα τείνει να συγκεντρώνεται περισσότερο στο πρόσωπο και τα άκρα, παρά στον κορμό. Εντοπίζεται στο πρόσωπο (95% των περιπτώσεων), τις παλάμες και τα πέλματα (75%). Επίσης επηρεάζονται οι στοματικοί βλεννογόνοι (70%), τα γεννητικά όργανα (30%) και οι επιπεφυκότες (20%), καθώς και ο κερατοειδής. Το εξάνθημα εξελίσσεται διαδοχικά από κηλίδες (βλάβες με επίπεδη βάση), σε βλατίδες (ελαφρώς επηρμένες βλάβες), κυστίδια (βλάβες γεμάτες με διαυγές υγρό), φλύκταινες (βλάβες γεμάτες με κιτρινωπό υγρό) και κρούστες που στεγνώνουν και πέφτουν. Ο αριθμός των βλαβών ποικίλλει από μερικές έως αρκετές χιλιάδες. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι βλάβες μπορεί να επηρεάσουν μεγάλη έκταση δέρματος με συνέπεια την απολέπιση του.

Μετάδοση:

Η μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο (ζωονοσογόνος):

Mπορεί να συμβεί από την άμεση επαφή με το αίμα, τα σωματικά υγρά, δερματικές ή βλεννογόνες βλάβες μολυσμένων ζώων. Η κατανάλωση ανεπαρκώς μαγειρεμένου κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων των μολυσμένων ζώων είναι ένας πιθανός παράγοντας κινδύνου.

Η μετάδοση μεταξύ ανθρώπων:

Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί με σταγονίδια του αναπνευστικού συστήματος κατά την άμεση και παρατεταμένη επαφή μεταξύ ανθρώπων. Επιπλέον, ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων μπορεί να μεταδοθεί με άμεση επαφή με σωματικά υγρά, επαφή με βλεννογόνο ή άθικτο δέρμα, με ανοιχτές βλάβες εξανθήματος ή με αντικείμενα μολυσμένα από τον ιό, όπως κλινοσκεπάσματα ή ρούχα. Η σεξουαλική μετάδοση έχει περιγραφεί, αλλά είναι σπάνια. Οι περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις είναι μεταξύ ομοφυλόφιλων.

Διάγνωση:

Η PCR είναι η προτιμώμενη εργαστηριακή εξέταση λόγω της ακρίβειας και της ευαισθησίας της. Tα καλύτερα δείγματα είναι αυτά που προέρχονται από δερματικές βλάβες.

Θεραπευτική αγωγή:

Συνήθως η αγωγή είναι συντηρητική.

Αν προκύψουν δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά.

Όσοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου από τον ιό (βρέφη και μικρά παιδιά, εγκυμονούσες, ηλικιωμένοι και ανοσοκατεσταλμένα άτομα) μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία ή/και θεραπεία με αντιϊικά φάρμακα. Ένα τέτοιο αντιϊικό φάρμακο είναι το tecovirimat που αναπτύχθηκε για την ευλογιά, έχει άδεια από τον Ευρωπαϊκόν Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) για την ευλογιά των πιθήκων, με βάση δεδομένα από μελέτες σε ζώα και ανθρώπους).

Πρόληψη:

Τα άτομα που νοσούν θα πρέπει να απομονωθούν μέχρις ότου το εξάνθημα μετατραπεί σε κρούστες, αποφεύγοντας την επαφή με ανοσοκατασταλμένα άτομα, όπως και με κατοικίδια ζώα.

Όσοι αποτελούν στενές επαφές πρέπει να απομονώνονται έως και 21 ημέρες από την έκθεση. Όσοι αναπτύξουν συμπτώματα θα πρέπει να απομονώνονται έως ότου αποκλειστεί η νόσος. Τα κρούσματα πρέπει να απέχουν από σεξουαλική επαφή για τουλάχιστον 21 ημέρες ή μέχρι να αποκλειστεί η μόλυνση.

Επειδή ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων προσομοιάζει με τον ιό που προκαλούσε την ευλογιά, το εμβόλιο κατά της ευλογιάς μπορεί να προστατεύσει τους ανθρώπους από την ευλογιά των πιθήκων μέχρι και 85%. Ο συνήθης εμβολιασμός κατά της ευλογιάς έληξε παγκόσμια τη δεκαετία του 1970. Όσοι έλαβαν παλαιότερα το εμβόλιο κατά της της ευλογιάς μπορεί να προφυλάξει από βαριά νόσηση.

Εμβολιασμός:

Ο συστηματικός εμβολιασμός δεν συνιστάται, αλλά το εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί σε υγειονομικό προσωπικό (π.χ. γιατροί, νοσηλευτές) ή σε εργαζόμενους σε χημεία που μπορεί δυνητικά να έρθουν σε στενή επαφή με τον ιό.

Εμβολιασμός μετά από έκθεση στον ιό σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου χορηγείται μεταξύ 4-14 ημερών μετά την ημερομηνία έκθεσης.

Ο εμβολιασμός μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της νόσου, αλλά δεν μπορεί να προλάβει τη νόσο.