Το άγχος των εισαγωγικών εξετάσεων

Το άγχος για τις εξετάσεις οφείλεται στην ιδιαίτερη σημασία που έχουν οι εξετά­σεις και ειδικά οι πανελλήνιες εξετάσεις, για την κοινωνία, την οικογένεια αλλά και τον κάθε εξεταζόμενο μαθητή. Συχνά η οικογενειακή ζωή περιστρέφεται και ορ­γανώνεται γύρω από το διάβασμα και την επιτυχία του μαθητή στις εξετάσεις. Γίνε­ται μια μεγάλη ‘επένδυση’ οικονομική και συναισθηματική από την οποία η οικογέ­νεια περιμένει τη μέγιστη απόδοση.
Για τον κάθε μαθητή οι εξετάσεις μπορεί να έχουν μια ιδιαίτερη σημασία ανάλογα με το στόχο που προσπαθεί να πετύχει μέσα από αυτές. Για κάποιους μπορεί να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των άλ­λων και να κερδίσουν έτσι την αναγνώ­ριση τους. Αρκετοί μαθητές ταυτίζουν την επιτυχία στις πανελλήνιες με την αξία τους ως άτομα, θεωρούν δηλαδή ότι αξίζουν κάτι μόνο αν πετύχουν. Έτσι έχουν πολύ υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους και πιέζονται για υψηλές επιδόσεις.
Παράδειγμα: μια μαθήτρια.. «.. Σε λίγες μέρες ξεκινάνε οι εξετάσεις και έχω πολύ άγχος”, Όσο περνάει ο καιρός, νιώθω ότι το άγχος μου θα είναι τόσο μεγάλο που δεν θα καταφέρω τίποτα και σκέφτομαι ότι δεν θα πάω να γράψω. Οι γονείς μου με πιέζουν. Μου λένε ότι πρέπει να διαβάζω περισσό­τερο, ότι έχω ικανότητες και ότι μπορώ να κάνω πολλά περισσότερα από αυτά που κα­ταφέρνω ως τώρα. Εγώ όμως αγχώνομαι περισσότερο και δεν μπορώ να το ελέγξω. Τι να κάνω;..».
Πότε το άγχος βοηθάει και πότε όχι στις εξετάσεις
Ένα άγχος μέτριου βαθμού για τις εξε­τάσεις είναι απαραίτητο και πολύ βοη­θητικό. Κινητοποιεί το μαθητή να αξιο­ποιήσει το χρόνο του και να οργανώσει το διάβασμα του. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης κρατά τον οργανισμό σε εγρή­γορση και οξύνει τις λειτουργίες αυτές  που είναι απαραίτητες για μια καλή επίδοση (προσοχή, μνήμη, συγκέντρωση). Όταν το άγχος για τις εξετάσεις είναι πολύ έντονο μπορεί να επηρεάσει την προετοιμασία και το διάβασμα. Αντί να συγκεντρώνεται κανείς στην ύλη των εξετάσε­ων η σκέψη μονοπωλείται από αυτά που μπορούν να συμβούν αντίθετα από τις προσδοκίες του. Αλλά και κατά τη διάρ­κεια της εξέτασης το έντονο άγχος μπορεί να αναστείλει τη σκέψη και τη μνήμη κα να δημιουργήσει πρόβλημα στην επίδοση. Μπορεί να επηρεαστεί η κριτική ικανότητα ή να ‘θολώσει το μυαλό’.
Η εξέλιξη των συμπτωμάτων

Το σώμα είναι ο πρώτος στόχος του άγχους. Πόνος στο κεφάλι, στο στομάχι, την κοιλιά, τους μυς, συχνοουρία, τρεμούλα στα χέρια.
Ακολουθεί η συμπεριφορά και το συναίσθημα, με συμπτώματα πανικού, κοκκίνισμα, σύγχυση, κλάμα, διάσπαση της προσοχής, εφιάλτες, άσχημος ύπνος.
Κατόπιν οι αρνητικές σκέψεις, επικεντρώνοντας κυρίως στην αποτυχία και στο πόσο κακός είναι ο εαυτός, μειώνοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση του.
Μπορεί να συμβεί «μπλοκάρισμα» της μνήμης από την στιγμή που ο μαθητή παίρνει τα θέματα των εξετάσεων στα χέρια του ακόμη κι αν η προετοιμασία του ήταν άριστη.
Τέλος έρχεται η απόσυρση, όπου οι μαθητές ανήμποροι να αντέξουν το άγχος οδηγούνται σε πλήρη απόσυρση η οποία ερμηνεύεται από τους γονείς ως αδιαφορία.

Η αντιμετώπιση από το μαθητή

Αναγνώριση εαυτού: τι σημαίνουν οι εξετάσεις, η επιτυχία ή η αποτυχία
Φροντίδα του εαυτού: να τρώει καλά, να κοιμάται καλά, να δίνει στον εαυτό του μικρά διαλείμματα χαλάρωσης και ξε­κούρασης.
Οργάνωση χρόνου με στόχο την καλύ­τερη δυνατή αξιοποίηση του διαθέσιμου χρόνου.
Χρειάζεται να εκφράσει στους κοντινούς του ανθρώπους, κυρίως στην οικογένεια αλλά και άλλους π.χ. στους καθηγητές και στους φίλους, τι θα μπορούσαν να κάνουν για να τον βοηθήσουν ή τι να σταματήσουν να κάνουν για να μην τον επιβαρύνουν με επιπλέον άγχος.
Βοηθάει να ακούει κανείς τις προτροπές και τις συμβουλές των δικών του που είναι έτσι κι αλλιώς καλοπροαίρετες, αλλά τελικά να βρίσκει το δικό του ρυθμό και να προσ­διορίζει ο ίδιος τι τον βοηθάει και τι όχι.

Πρακτικές οδηγίες για τους μαθητές
Προγραμματίστε, οργανώστε την ύλη σας. Μην αφήνετε την επανάληψη για την τε­λευταία στιγμή. Αποφύγετε να ξενυχτάτε πριν τις εξετάσεις. Φροντίστε τον εαυτό σας, φροντίστε τον ύπνο και τη διατροφή σας. Κάντε ευχάριστα διαλείμματα. Επίσης, κάνε τις επαναλήψεις σου μαζί με φίλους, δοκίμασε τις δυνάμεις σου μαζί με άλλους υποψηφίους, συνάντησε άλλους συμμαθητές σου και κάνετε ερωτήσεις ο ένας στον άλλον.
Ακόμη, πάρε μια λευκή σελίδα χαρτί: γράψε από τη μια πλευρά της σελίδας τι είναι ακριβώς αυτό που σου προκαλεί άγχος κι από την άλλη (στήλη της σελίδας) πώς μπορείς πρακτικά να διορθώσεις το συγκεκριμένο πρόβλημα. Κάνε ένα διά­λειμμα και συζήτησε εκφράζοντας τους φόβους και τις αμφιβολίες σου στους γο­νείς σου και σε ανθρώπους που μπορούν να σε ακούσουν. Επιχείρησε μια νοητική αναπαράσταση των πραγματικών συν­θηκών που σου προκαλούν άγχος (δηλ. φαντάσου με λεπτομέρειες τις πραγματικές συνθήκες που σε αγχώνουν…)
Τέλος, δοκίμασε ασκήσεις χαλάρωσης για 15 λεπτά τη μέρα, συγκεντρώσου στη διαφραγματική αναπνοή και στο σώμα σου που βαραίνει καθώς χαλαρώνει… συν­δύασε εισπνοές – εκπνοές με θετικές και ρεαλιστικές σκέψεις… Αντικατάστησε τις σκέψεις: ‘δεν θα φοβηθώ’, ή ‘θα πετύχω στα σίγουρα’, με τις πιο ρεαλιστικές σκέ­ψεις: ‘Ακούω κι αν φοβηθώ, θα το αντιμετωπίσω’, ‘θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να επιτύχω’… Ξόδευε λίγο χρόνο για γυμναστική. Φρόντισε να ξεκουράζεσαι και να κοιμάσαι καλά. Κάνε καθημερινά ένα πρωινό μπάνιο με χλιαρό νερό.
Πρακτικές οδηγίες για γονείς
Δώστε θάρρος, όχι πίεση. Ενισχύστε την προσπάθεια χωρίς κριτική. Δημιουργήστε για το μαθητή περιβάλλον κατάλληλο για μελέτη. Συμβουλευτείτε ειδικούς αν αι­σθάνεστε ότι το χρειάζεστε, θυμηθείτε ότι οι εξετάσεις είναι σημαντικές- αλλά δεν αποτελούν τη μόνη οδό για τη μελλοντική επιτυχία και ευτυχία.
Στόχος της εκπαίδευσης είναι να βοηθή­σει τους νέους ανθρώπους να μαθαίνουν να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις συνε­χώς μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Ο στόχος των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αγαπή­σουν τη μάθηση και να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες που θα επιτρέψουν στο παιδί να συνεχίσει και μετά από τις εξετάσεις να θέλει να μαθαίνει.
Η αντιμετώπιση την ώρα των εξετάσεων

Σε περίπτωση που αισθανθεί κανείς έντονο άγχος την ώρα που βρίσκεται στην αίθουσα των εξετάσεων καλό είναι να μην τα παρατήσει αμέσως.
Τα σωματικά συμπτώματα του άγχους, όσο δυσάρεστα κι αν είναι, συνήθως υπο­χωρούν μετά από κάποια λεπτά της ώρας.
Αν κάποιος δεν μπορεί να απαντήσει σε μια ερώτηση, ας προσπαθήσει να συ­γκεντρωθεί σε μια επόμενη χωρίς να σκέφτεται την αποτυχία και ας επανέλθει στη δύσκολη ερώτηση στο τέλος.