Το πρώτο σας παιδί και ο πρώτος του μήνας – Η εξοικείωση με το θαύμα!

Η πρώτη μέρα- η γέννηση- το θαύμα!

Η γέννηση του παιδιού και κυρίως του πρώτου παιδιού της οικογένειας αποτελεί για τους περισσότερους γονείς ένα θαύμα. Κυριαρχεί ο ενθουσιασμός και η συγκίνηση. Όλοι προσπαθούν να γνωρίσουν αυτό το νεογέννητο πλάσμα που ο ερχομός του έφερε μια ευχάριστη αλλαγή στην οικογένεια.

Από τις πρώτες μέρες που ακόμα παιδί και μητέρα βρίσκονται στο μαιευτήριο η μητέρα αρχίζει πρώτα απ’ όλα να εξοικειώνεται με το μωρό της και με τη βοήθεια της μαίας και του παιδιάτρου απαντά στα ερωτηματικά που γεννιούνται για αυτή την νέα ζωή. Η μητέρα μαθαίνει για το θηλασμό διατηρώντας έτσι μια όμοια συναισθηματική σύνδεση που είχε με το  μωρό της κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Διδάσκεται επίσης διάφορες τεχνικές για τη φροντίδα του νεογέννητου  και προσπαθεί να προσφέρει ό,τι καλύτερο σ’ αυτό. Σε αυτή την πρώτη φροντίδα είναι βεβαίως απαραίτητη και η συμμετοχή του πατέρα.

Δρ Μερόπη Τούμπα – Παιδίατρος – Νοσοκομείο ΙΑΣΗ. Πάφος

Η «άφιξη» στο σπίτι.

Τελικά όλα εξελίχθηκαν ομαλά, το μωρό μπαίνει στο καλάθι του και πάει στο σπίτι του. Εκεί οι γονείς έχουν ήδη οργανώσει το καινούριο του περιβάλλον στο οποίο φυσικά για να προσαρμοστεί το μωρό χρειάζεται κάποιος χρόνος. Το ίδιο ισχύει και για τους γονείς που επίσης χρειάζονται κάποιο διάστημα προσαρμογής.

Είναι αναμενόμενο το άγχος και η ανασφάλεια των γονιών μέχρι την προσαρμογή. Οι γονείς αγωνιούν μήπως δεν κάνουν κάτι σωστά, μήπως δεν καταλαβαίνουν τις ανάγκες του μωρού. Δεν πρέπει όμως να φτάνουν στην υπερβολή. Αυτό που χρειάζεται είναι απόλυτη ψυχραιμία και υπομονή. Δεν πρέπει να υπάρχει οποιοσδήποτε δισταγμός από μέρους των γονιών να ρωτήσουν τον παιδίατρο για ακόμα και για την πιο μικρή λεπτομέρεια. Χρήσιμη  μπορεί να αποδειχτεί και η συζήτηση με άλλες μητέρες ή πρόσωπα του στενού συγγενικού περιβάλλοντος με κάποια εμπειρία στα νεογέννητα. Προσοχή όμως γιατί αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα μωρά είναι τα ίδια. Ότι  ισχύει για ένα μωρό δεν ισχύει απαραίτητα και για το άλλο. Προσοχή επίσης χρειάζεται έτσι ώστε να αποφεύγονται εσφαλμένες απόψεις για τη φροντίδα του παιδιού. Ο καταλληλότερος λοιπόν για να λύσει οποιαδήποτε απορία είναι ο παιδίατρος.

Το μεγάλωμα ενός παιδιού απαιτεί υπευθυνότητα, φροντίδα, αγάπη και θυσίες. Γονιός δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι. Κάθε προσπάθεια αξίζει για να καταφέρει κάποιος να γίνει γονιός.

Ακολούθως αναφέρονται μερικά πράγματα που ίσως βοηθήσουν στο ξεκίνημα της νέας ζωής.

Τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά

Το χρώμα του: Το φυσιολογικό μωρό έχει ροδαλό χρώμα. Όταν κλαίει μπορεί να μελανιάζει γύρω από το στόμα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει κάτι παθολογικό. Μπορεί οι παλάμες και τα πέλματα να είναι μελανιασμένα (κυανωτικά) και πιο κρύα από το υπόλοιπο σώμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα αιμοφόρα αγγεία στις περιοχές αυτές είναι πιο ευαίσθητα στις αλλαγές της θερμοκρασίας, συσπώνται περισσότερο με το κρύο, με αποτέλεσμα τα σημεία αυτά να αιματώνονται λιγότερο. Αν κουνήσει τα άκρα του αυτά παίρνουν το κανονικό τους χρώμα. Μερικά βρέφη τις πρώτες μέρες της ζωής παρουσιάζουν κίτρινο χρώμα το οποίο οφείλεται σε ίκτερο που συνήθως είναι «φυσιολογικός» αλλά μερικές φορές προκαλείται από διάφορες αιτίες- αποτελεί δηλαδή παθολογική κατάσταση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Στην τελευταία περίπτωση απαιτείται συμβουλή και εξέταση του μωρού από παιδίατρο.

Το κεφαλάκι και το πρόσωπο: Αν το μωρό γεννήθηκε με φυσιολογικό τοκετό, μπορεί το σχήμα του κεφαλιού να είναι κάπως παραμορφωμένο αλλά σύντομα διορθώνεται. Τα βλέφαρα μπορεί να είναι λίγο πρησμένα ενώ το υπόλοιπο πρόσωπο να παρουσιάζει μικρές μελανιές. Αυτά επίσης θα εξαφανιστούν σε 1-2 εβδομάδες περίπου. Τα μάτια και πιο εμφανώς το άσπρο του ματιού μπορεί να παρουσιάζει μικρές αιμορραγίες που σύντομα θα εξαφανιστούν ή ακόμα και κίτρινο χρώμα που οφείλεται σε ίκτερο.

Τα μαλλιά: Μην τρομάξετε αν δείτε ότι το μωρό χάνει τα μαλλιά του κυρίως στο σημείο που ακουμπά το κεφαλάκι στο στρώμα. Πρόκειται για φυσιολογικό φαινόμενο και σύντομα θα βγάλει νέα μαλλιά.

Ο ομφαλός: είναι ένα ευαίσθητο σημείο στο μωρό που από την πρώτη μέρα χρειάζεται φροντίδα. Στο κέντρο του ομφαλού, στο σημείο που κόπηκε ο ομφάλιος λώρος παραμένει ένα μικρό κολόβωμα που σιγά σιγά ξεραίνεται και πέφτει (γύρω στην 3^η εβδομάδα ή και νωρίτερα). Η περιοχή του ομφαλού πρέπει να καθαρίζεται με οινόπνευμα ή άλλο ειδικό αντισηπτικό (που συστήνεται από τον παιδίατρο) και να διατηρείται στεγνή. Αν παρουσιάζει οροαιματηρή έκκριση που διαρκεί για μέρες ή ματώνει πολύ, πρέπει να γίνει εξέταση από παιδίατρο.

Εξανθήματα: τα νεογνά κυρίως στο τέλος του πρώτου μήνα βγάζουν μικρά σπυράκια στο πρόσωπο και κυρίως στο μέτωπο. Αυτό το εξάνθημα ονομάζεται τοξικό ερύθημα των νεογνών και παρά την ατυχή ονομασία του είναι αθώο εξάνθημα που υποχωρεί μόνο του. Στον κορμό μπορεί ένα νεογνό να παρουσιάσει εξάνθημα που μοιάζει με ιδρώα καθώς και ξηροδερμία. Αυτά είναι επίσης αθώα εξανθήματα. Παρόλα αυτά αν το νεογνό παρουσιάσει οποιοδήποτε εξάνθημα πρέπει να εξετάζεται πάντοτε από παιδίατρο.

Οι κινήσεις του

Τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τις περισσότερες ώρες της ημέρας το μωρό κοιμάται και ξυπνά μόνο για να φάει. Το σώμα του αρχίζει να ευθειάζεται σιγά σιγά και μερικές φορές σηκώνει τη ράχη του σε τόξο ενώ αρχίζει να κουνά τα πόδια και τα χέρια. Τα πόδια μπορεί να στραβώνουν λίγο προς τα μέσα αλλά τον 6^ο μήνα ισιώνουν πλήρως.

Τις πρώτες μέρες οι κινήσεις των άκρων του μωρού είναι σπασμωδικές. Το σαγόνι μπορεί να τρέμει κυρίως όταν το μωρό κλαίει. Τρομάζει αν το κουνήσετε απότομα και αν προκαλέσετε ένα δυνατό ήχο.

Στο τέλος του πρώτου μήνα οι κινήσεις του γίνονται πιο ήρεμες και συντονισμένες. Αρχίζει να στηρίζει το κεφάλι του. Τα χέρια είναι σφιγμένα σε γροθιά και οι αγκώνες και τα πόδια λυγισμένα. Κλείνει τα μάτια στο έντονο φως και απομακρύνει το κεφάλι γυρνώντας δεξιά αριστερά από αντικείμενα που δεν θέλει να το αγγίζουν.

Τα νεογνικά αντανακλαστικά και οι αισθήσεις του

Τα νεογνικά αντανακλαστικά αποτελούν αντανακλαστικές κινήσεις του νεογνού μετά από ένα ερέθισμα και εξαρτώνται από την ηλικία. Εξαφανίζονται περίπου τον 2ο-6ο  μήνα της ζωής. Μερικά από αυτά μπορούν να ελεγχθούν, και από τους γονείς

Αντανακλαστικό του θηλασμού: το μωρό στρέφει το στόμα κουνώντας τα χείλη αν βάλουμε το στόμα του στη θηλή του μαστού ή ακόμα στη θηλή του μπιμπερό ή όταν πλησιάσουμε το δάκτυλο μας κοντά στο στόμα του. Παρατηρούμε ότι το μωρό εκτελεί θηλαστικές κινήσεις που συντονίζονται με την αναπνοή και την κατάποση. Στην αρχή ενώ το νεογνό κάνει την αντανακλαστική κίνηση του θηλασμού δεν θηλάζει ικανοποιητικά. Χρειάζεται αρκετή υπομονή και επιμονή για να καταφέρει το νεογνό να θηλάσει και να πάρει ικανοποιητική ποσότητα γάλακτος.

Αντανακλαστικό της αναζήτησης: Αν χαϊδέψουμε το μάγουλο του μωρού αυτό στρέφει το κεφάλι προς τη μεριά που το χαϊδέψαμε. Χάρη στο αντανακλαστικό αυτό το μωρό βρίσκει τη θηλή για να θηλάσει. Στην αρχή γυρίζει το κεφάλι δεξιά αριστερά ψάχνοντας για τη θηλή αλλά από την 3^η εβδομάδα καταφέρνει κατευθείαν να βρει τη θηλή για να θηλάσει.

Αντανακλαστικό της βάδισης: Αν κρατήσουμε το μωρό από τις μασχάλες και ακουμπήσουμε τα πέλματα του σε επίπεδη επιφάνεια τότε αυτό εκτελεί κινήσεις όμοιες με βήματα σαν να περπατά στον αέρα.

Το πρώτο χαμόγελο: κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα το μωρό αρχίζει να χαμογελά ένα γεγονός πολύ σημαντικό για την ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού. Στην αρχή το χαμόγελο αποτελεί ασυνείδητη σύσπαση των μυών του προσώπου. Πολύ γρήγορα όμως γίνεται απάντηση σε ένα ερέθισμα όπως μια γνώριμη φωνή, γνωστό πρόσωπο και χάδι. Το χαμόγελο του μωρού είναι η πρώτη «άμεση» ανθρώπινη επικοινωνία του

Η όραση του: στην αρχή το μωρό βλέπει μόνο περιφερικά του οπτικού του πεδίου. Σιγά σιγά όμως αρχίζει να εστιάζει σε πιο κεντρικά σημεία. Στο τέλος του πρώτου μήνα μπορεί να δει σε απόσταση ενός μέτρου και να παρακολουθεί κινούμενα αντικείμενα. Στην ηλικία του ενός μηνός το μωρό προσέχει περισσότερο ασπρόμαυρες εικόνες ενώ η ικανότητα του να βλέπει χρώματα αναπτύσσεται αργότερα γύρω στον 4^ο μήνα.

Η ακοή του: Κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα το μωρό ακούει και αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη φωνή στην οποία «απαντά» με χαμόγελο, κινήσεις των χεριών ή των ποδιών. Είναι ευαίσθητο στους έντονους ήχους και στους θορύβους αλλά δεν τρομάζει πάντοτε.

Η όσφρηση του: Αναγνωρίζει τη μυρωδιά της μητέρας του καθώς και ευχάριστες μυρωδιές όπως το γάλα και η βανίλια. Αποστρέφει το κεφάλι σε έντονες και ερεθιστικές μυρωδιές όπως το ξίδι.

Η αφή: από την πρώτη μέρα το μωρό είναι ευαίσθητο σε πολλά απτικά ερεθίσματα και νοιώθει ευχάριστα όταν είναι τυλιγμένο σε μαλακό ύφασμα, στα χάδια και στην αγκαλιά της μητέρας του.

Ανάπτυξη και διατροφή

Μόλις γεννηθεί το μωρό, ένα μέρος του βάρους του οφείλεται σε υγρά που χάνονται σιγά σιγά τις πρώτες μέρες. Για το λόγο αυτό τις πρώτες μέρες το μωρό χάνει κάποια γραμμάρια (περίπου το 1/10 του βάρους του) γεγονός αναμενόμενο και φυσιολογικό. Τη 10^η μέρα ζωής ανακτά αυτό το βάρος και αρχίζει να βάζει περίπου 20-30 γραμμάρια την ημέρα. Στο τέλος του πρώτου μήνα ψηλώνει γύρω στα 2,5-4 εκατοστά. Η περίμετρος κεφαλής επίσης αυξάνεται λόγω της σταδιακής ανάπτυξης του εγκεφάλου. Τα οστά του κρανίου αφήνουν ένα κενό την πρόσθια πηγή όπως ονομάζεται (το «μαλακό» της κεφαλής) που επιτρέπει την ανάπτυξη αυτή. Η πρόσθια πηγή κλείνει μετά τον πρώτο χρόνο.

Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης που εξαρτάται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Δεν πρέπει να συγκρίνονται τα παιδιά μεταξύ τους.

Την πρώτη τροφή του μωρού αποτελεί το γάλα. Όπως προαναφέρθηκε το μητρικό γάλα είναι το καλύτερο και χάρη στο αντανακλαστικό του θηλασμού είναι έτοιμο να δεχτεί το μητρικό γάλα από την πρώτη του κιόλας μέρα. Αν όμως υπάρχουν προβλήματα είτε από μέρους της μητέρας είτε από μέρους του παιδιού που δεν επιτρέπουν το θηλασμό τη λύση αποτελούν τα ξένα γάλατα. Την πρώτη εβδομάδα το παιδί τρώει κάθε 2-3 ώρες χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα γεύματα του πρέπει να ρυθμίζονται με το ρολόι. Περισσότερη σημασία έχει η ποσότητα που παίρνει συνολικά σε ένα 24ωρο και όχι τόσο ο αριθμός των γευμάτων. Δεν ξυπνούμε το μωρό για να φάει εκτός αν περάσουν πολλές ώρες από το προηγούμενο του γεύμα (πάνω από 7-8 ώρες). Προσοχή απαιτείται στην παρασκευή  του γάλακτος σκόνη. Πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες της παρασκευάστριας εταιρείας. Πρώτα πρέπει να τοποθετείται το νερό στην στο μπιμπερό του μωρού αφού έχει πρώτα βράσει και μετά κρυώσει να γίνει χλιαρό. Μετά προστίθεται η σκόνη σε ποσότητα που μετρείται με κοφτές κουταλιές  ανάλογα με τα γραμμάρια που πρέπει να φάει το μωρό. Τις πρώτες μέρες η απαραίτητη ποσότητα σε κάθε γεύμα είναι περίπου 40-60 γραμμάρια και αυξάνει σταδιακά στα 90-120 ή και περισσότερο ανάλογα με τις ανάγκες του μωρού. Μετά από κάθε γεύμα το μωρό πρέπει να ρευτεί και μετά να ξαπλώσει στη κούνια του αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να κάνει εμετό. Η αύξηση του βάρους του μωρού αποτελεί ένδειξη της ικανοποιητικής του διατροφής. Αν το μωρό δεν βάζει ικανοποιητικό βάρος τότε πρέπει να εξεταστεί  από παιδίατρο. Το μωρό δικαιούται να κάνει 1-7 κενώσεις την ημέρα και κυρίως όταν θηλάζει οι κενώσεις είναι πολλές και χαλαρές. Ούρα παρουσιάζει 8-10 φορές την ημέρα. Κάθε φορά πρέπει να καθαρίζεται με νερό και βαμβάκι και να μπαίνει στεγνό καθαρό πανί. Για να αποφευχθούν τυχόν ερεθισμοί στο δέρμα του, τα μωρομάντιλα ή σκληρά χαρτιά πρέπει να αποφεύγονται. Η προληπτική τοποθέτηση ειδικής κρέμας για το παράτριμμα (σύγκαμα) είναι χρήσιμη. Μπάνιο πρέπει να κάνει μια φορά την ημέρα. Η θερμοκρασία του δέρματος του είναι περίπου 37⁰C.  η θερμοκρασία δωματίου πρέπει να διατηρείται στους 19-25 ⁰C. Προσοχή στις απότομες αλλαγές θερμοκρασίας και αποφυγή πολλαπλών επισκέψεων που μπορεί να μεταφέρουν ιούς και μικρόβια στο μωρό.

Προτού καλά καλά το καταλάβετε το μωρό έχει κλείσει τον πρώτο του μήνα. Ετοιμαστείτε για νέες εκπλήξεις και εμπειρίες για τους μήνες που ακολουθούν.