O Ιός ΗPV στον γυναικείο πληθυσμό της Κύπρου

Από Γιώργο Κρασιά, Λέκτορα Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου

Έρευνα στο Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου σε 596 γυναίκες διαγνωσμένες με προκαρκινικές αλλοιώσεις

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων γνωστός και ως HPV (Human papillomavirus) είναι ιός με γονιδίωμα διπλής έλικας DNA (dsDNA). Ο ιός αυτός μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις στο δέρμα και τις βλεννογόνες μεμβράνες αφού είναι ικανός να αναγνωρίσει επιθηλιακά κύτταρα και να εισβάλει σε αυτά. Υπάρχουν ιοί θηλωμάτων που μπορούν να προσβάλουν ζώα (π.χ. βοοειδή και ποντίκια) και άλλοι που μπορούν να προσβάλουν τον άνθρωπο. Μέχρι στιγμής έχουν ανιχνευθεί και τυποποιηθεί περισσότεροι από 120 τύποι, οι οποίοι μεταδίδονται μέσω δερματικής επαφής. Αρκετοί από αυτούς μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή και προσβάλλουν τις βλεννογόνες μεμβράνες των γεννητικών οργάνων, καθιστώντας την λοίμωξη από τον ιό HPV το πιο συχνό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα.

Σήμερα είναι τεκμηριωμένο επιστημονικά ότι ο HPV μπορεί να συμπεριφερθεί και σαν ογκογονικός ιός. Η μετάδοσή του με τη σεξουαλική επαφή μπορεί να προκαλέσει μέχρι και ογκογένεση στον τράχηλο της μήτρας. Για το λόγο αυτό οι τύποι του ιού HPV διακρίνονται σήμερα στους τύπους χαμηλού και υψηλού κινδύνου. Για όσους χαρακτηρίζονται σαν τύποι υψηλού κινδύνου υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις  σχετικά με το ογκογονικό δυναμικό τους και την πρόκληση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Αυτοί που θεωρούνται χαμηλού κινδύνου δεν έχουν ογκογονικό δυναμικό, κάποιοι από αυτούς όμως μπορεί να προκαλέσουν κονδυλώματα (καλοήθεις αλλοιώσεις). Τύποι που θεωρούνται υψηλού κινδύνου είναι τύποι όπως ο 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, με επικεφαλής τον 16 και 18, οι οποίοι παρουσιάζονται με την μεγαλύτερη συχνότητα σε όγκους του τραχήλου της μήτρας. Η ομάδα χαμηλού κινδύνου αποτελείται από τύπους όπως τον 6, 11, 42, 43, και πολλούς άλλους οι οποίοι δεν έχουν ποτέ οδηγήσει στην ανάπτυξη κακοήθων όγκων.

Η μόλυνση από τους διάφορους τύπους του HPV δεν υποδηλώνει απαραίτητα και εκδήλωση της νόσου, είτε στην μορφή κονδυλωμάτων ή προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου. Η εκδήλωση ή μη της λοίμωξης εξαρτάται από τη σχέση του ιού και της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά με τρόπο κατάλληλο και αποτελεσματικό, αποτρέποντας της ανάπτυξη λοίμωξης, με αποτέλεσμα ο ιός να αποβάλλεται από τον οργανισμό. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τον ιό, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες οδηγούν αρχικά στην δημιουργία προκαρκινικών αλλοιώσεων. Αυτές οι αλλοιώσεις, αν δεν αντιμετωπιστούν με θεραπεία, μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Η στενή συσχέτιση μεταξύ ορισμένων τύπων του ιού HPV και της εκδήλωση κονδυλωμάτων και καρκίνου του τραχήλου της μήτρας οδήγησε στην ανάπτυξη εμβολίων που αποσκοπούν στην παροχή προστασίας εναντίον των τύπων 16, 18, 6, και 11. Τα εμβόλια εναντίον του 16+18 ή 16+18+6+11 προστατεύουν εναντίον των τύπων ιών με την πιο αυξημένη συχνότητα στο πληθυσμό παγκοσμίως. Πολύ πρόσφατα έκανε την εμφάνιση του και ένα εμβόλιο το οποίο παρέχει προστασία εναντίον των τύπων 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, και 58.

Τι συναντούμε στην Κύπρο

Επί του παρόντος δεν υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες στην Κύπρο σχετικά με τη διανομή τύπων του HPV στο γενικό πληθυσμό ή σε γυναίκες με προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας. Τέτοιου είδους μελέτες είναι σημαντικές για τη συλλογή δεδομένων αφού αποτυπώνουν τους διάφορους τύπους αλλά και την κατανομή των τύπων υψηλού κινδύνου στον συγκεκριμένο πληθυσμό. Επιπλέον, τα δεδομένα από τέτοιες μελέτες θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια πολύτιμη βάση για την αξιολόγηση του πρόσφατα εισαγόμενου προγράμματος εμβολιασμού κατά του ιού HPV.

Το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου έχει διεξάγει μελέτη για να αξιολογήσει την συχνότητα του ιού HPV σε 596 γυναίκες, ηλικίας 19-65 ετών, διαγνωσμένες με προκαρκινικές αλλοιώσεις στο τεστ Παπανικολάου. Η ανίχνευση και η τυποποίηση του HPV διεξήχθη με μελέτη στο γονιδιακό υλικό DNA του ιού.

Συνολικά, ο συχνότητα του HPV ήταν 72,8%. Διακόσιες πενήντα οκτώ γυναίκες (59,4%) μολύνθηκαν με υψηλού κινδύνου HPV, ενώ 176 (40,6%) με HPV χαμηλού κινδύνου. Ο συνηθέστερος τύπος HPV υψηλού κινδύνου ήταν ο HPV16 (17,7%), και ακολούθως ο HPV31 (12,9%), HPV58 (7,1%), HPV68 (4,6%), HPV18 (4,1%), HPV56 (3,7%), HPV51 (3.5%), HPV45 (2.5%), HPV33 (2.3%), HPV39 (1.8%), HPV35 (1.6%), HPV52 (1.4%), και HPV59 (1.2%). Ο HPV16 ήταν ο συνηθέστερος τύπος μεταξύ των γυναικών που πάσχουν από χαμηλού βαθμού πλακώδη ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση γνωστού και ως L–SIL (19,7%), όσο και υψηλού βαθμού πλακώδη ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση γνωστού και ως H–SIL (15,8%). Ο τύπος HPV31 είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος στις γυναίκες που πλήττονται από άτυπα πλακώδη κύτταρα απροσδιορίστου σημασίας (16,5%).

Στις πλείστες Ευρωπαϊκές χώρες οι υψηλού κινδύνου HPV με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι ο 16 και 18. Βλέπουμε ότι στην Κύπρο οι ιοί υψηλού κινδύνου που συναντούμε κατανέμονται σε 13 διαφορετικούς τύπους και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες διαφορές στη συχνότητά τους, με εξαίρεση τον 16 και 31. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα της συνεχούς παρακολούθησης όλων των γυναικών με τεστ Παπανικολάου και εκεί και όπου χρειάζεται την ανίχνευση και τυποποίηση του HPV, αφού μερικοί από αυτούς τους τύπους δεν καλύπτονται από εμβόλιο. Αυτό επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα επιδημιολογικών μελετών και την προσαρμογή τους εκεί και όπου χρειάζεται σε άλλα πιο καινούργια εμβόλια τα οποία περιέχουν περισσότερους τύπους HPV υψηλού κινδύνου.

Δρ. Γιώργος Κρασιάς, Λέκτορας (Σχολή Μοριακής Ιατρικής Κύπρου)

Τμήμα Μοριακής Ιολογίας, Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου