Παχυσαρκία σε παιδιά και εφήβους.

Άρτεμις Πολυκάρπου, παιδίατρος

Η παχυσαρκία αποτελεί πλέον ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα δημόσιας υγείας αφού τις τελευταίες δεκαετίες έχει πάρει τις διαστάσεις επιδημίας. Με τον όρο παχυσαρκία εννοούμε την υπέρμετρη αύξηση του σωματικού λίπους.

Η παχυσαρκία έχει οικογενή επίπτωση και για αυτό ευθύνονται γενετικοί, αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Σε μία οικογένεια που είτε ο ένας, είτε και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι και τα παιδιά. Έχουν αναγνωριστεί πολλά γονίδια που σχετίζονται με την παχυσαρκία.

Όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, η υπερκατανάλωση τροφής και ειδικά τροφών πλούσιων σε λίπος παράλληλα με τη μειωμένη άσκηση, οδηγούν σε παχυσαρκία. Στις σύγχρονες κοινωνίες η τροφή είναι άφθονη, εύγευστη και πλούσια σε ενέργεια. Η ενασχόληση με τις οθόνες όπως τηλεόραση, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, iPads, οδηγεί σε μείωση του χρόνου για παιχνίδι και άσκηση.

Η ύπαρξη κάποιας υποκείμενης ενδοκρινικής νόσου ή γενετικής νόσου που να ευθύνεται για την παχυσαρκία είναι πολύ σπάνια. Τέτοια παραδείγματα είναι το σύνδρομο Cushing, Prader–Willi, Turner, ο υποθυρεοειδισμός, προβλήματα στον υποθάλαμο κτλ.

Μαζί με την αύξηση της παχυσαρκίας αυξάνονται και οι επιπτώσεις της όπως η καρδιοαγγειακή νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2. Τα παχύσαρκα παιδιά μπορεί επίσης να εμφανίσουν άπνοια αποφρακτικού τύπου, λιπώδη διήθηση του ήπατος, ορθοπαιδικά προβλήματα, ψυχολογικά προβλήματα κά. Για αυτό πρέπει να ανιχνεύονται νωρίς τα παιδιά με παχυσαρκία ώστε να γίνεται έγκαιρα συμβουλευτική καθοδήγηση και πιθανόν θεραπεία.

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι ένας τυπικός τρόπος μέτρησης της παχυσαρκίας. Υπολογίζεται ως το βάρος σώματος σε κιλά διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα (βάρος σώματος / ύψος²).

Ο ΔΜΣ πρέπει να μετριέται σε όλα τα παιδιά άνω των 2 ετών, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και να συγκρίνεται με τα φυσιολογικά όρια σύμφωνα με τα ειδικά διαγράμματα.

• ΔΜΣ μεγαλύτερος από την 95^η εκατοστιαία θέση βάση του διαγράμματος υποδηλώνει παχυσαρκία.
• ΔΜΣ μεταξύ 85^ης και 95^ης ΕΘ σημαίνει ότι το παιδί είναι υπέρβαρο.

Ο παιδίατρος μπροστά σε ένα υπέρβαρο ή παχύσαρκο παιδί, πρέπει να ψάξει το λόγο. Η εκτίμηση περιλαμβάνει λήψη καλού ιστορικού, φυσική εξέταση και πιθανόν εργαστηριακές εξετάσεις.

Όσον αφορά το ιστορικό, μας ενδιαφέρουν το πότε άρχισε η παχυσαρκία και οι συνήθειες του παιδιού σχετικά με τη σίτιση και την άσκηση. Η παχυσαρκία που οφείλεται σε σύνδρομα συνήθως ξεκινά πριν τα 2 έτη. Όσον αφορά το φαγητό εκτιμούμε τις ώρες που τρώει και το περιεχόμενο των τροφών ενώ για την άσκηση, εκτιμούμε το χρόνο που ξοδεύεται στο παιχνίδι, την άσκηση στο σχολείο και στον ελεύθερο χρόνο, το χρόνο που ξοδεύεται στις οθόνες, τηλεόραση, βιντεοπαιγνίδια, υπολογιστή κά.

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει τη μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και γενικά την αλλαγή διαιτητικών συνηθειών όλης της οικογένειας. Πρέπει να καταναλώνονται περισσότερα φρούτα και λαχανικά, να περιορίζονται στο ελάχιστο τα αναψυκτικά και fast foods, να αυξάνεται ο χρόνος άσκησης και να μειώνεται ο χρόνος μπροστά στις οθόνες.

Για να καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε την παχυσαρκία χρειάζεται να γίνει συλλογική προσπάθεια εκπαίδευσης του κοινού μέσω των επαγγελματιών υγείας αλλά και της αγωγής υγείας στα σχολεία.