Φύλαξη ομφαλοπλακουντιακού αίματος

Από Έλλη Σιαμά, παιδίατρο, IBCLC

Σε κάποιες κακοήθεις (πχ η οξεία και χρόνια λευχαιμία, το λέμφωμα), αλλά και μη κακοήθεις ασθένειες (πχ η απλαστική αναιμία, η μεσογειακή αναιμία) και αρκετές γενετικές παθήσεις είναι απαραίτητη η αντικατάσταση του μυελού των οστών. Για το σκοπό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθούν ειδικά κύτταρα του αίματος ή μυελός των οστών δότη, ή κύτταρα του αίματος του ομφαλίου ρόλου αλλογενούς (δηλ. όχι του ίδιου του ασθενούς) δότη. Σπάνια σε κάποιες περιπτώσεις κακοηθειών (όχι του μυελού) οπότε μπορεί να χρειαστεί εκτεταμένη χημειοθεραπεία, η οποία θα πλήξει τον μυελό των οστών του ασθενούς, μπορεί να χρησιμοποιηθούν αυτόλογα κύτταρα (δηλ. κύτταρα του ίδιου του ασθενούς).

Η εύρεση ιστοσυμβατού (ταιριαστού) δότη είναι πολλές φορές πολύ δύσκολη. Ακόμα και αδέρφια έχουν μόνο 25% πιθανότητα να είναι συμβατοί δότες. Για μειονότητες η ανεύρεση δότη γίνεται ακόμα δυσκολότερη από γενετικής άποψης.

Το αίμα του ομφάλιου λώρου, το οποίο συλλέγεται μετά τη γέννηση του νεογνού μπορεί να φυλαχθεί σε δημόσιες ή ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Στην Κύπρο το Καραϊσκάκειο Ίδρυμα αποτελεί τη δημόσια τράπεζα και συνεργάζεται με τις υπόλοιπες δημόσιες τράπεζες του εξωτερικού σχηματίζοντας ένα δίκτυο ανεύρεσης συμβατών δοτών. Οι ιδιωτικές τράπεζες είναι επιχειρήσεις, οι οποίες φυλάσσουν το υλικό σε διάφορες τοποθεσίες του εξωτερικού, όπου η κάθε μία έχει την έδρα της.

Κάποια συχνά ερωτήματα που δεχόμαστε οι παιδίατροι από τους γονείς είναι τα ακόλουθα:

Ø  Η διαδικασία ενέχει κίνδυνο για εμένα ή το μωρό μου;

Σε καμία περίπτωση η διαδικασία συλλογής του υλικού δε θα πρέπει να καθυστερήσει την παροχή της ενδεικνυόμενης φροντίδας στη μητέρα ή στο νεογνό. Δεν είναι επώδυνη, ούτε ενέχει κίνδυνο για κανέναν από τους δύο.

Ø  Πότε πρέπει να γίνει η αίτηση;

Συνήθως η επαφή με τη δημόσια ή ιδιωτική τράπεζα θα πρέπει να γίνει στην αρχή του τρίτου τριμήνου της εγκυμοσύνης για διερεύνηση των επιλογών και να έχει αρκετό χρόνο η οικογένεια να αποφασίσει ενημερωμένα,. Συνήθως αιτήσεις γίνονται αποδεκτές έως και την 36^η εβδομάδα.

Ø  Ελέγχεται το αίμα για ασθένειες;

Ελέγχεται τόσο το ίδιο το υλικό που συλλέγεται, αλλά συλλέγεται και αίμα από τη μητέρα για έλεγχο των αντιγόνων HLA (που καθορίζουν την ιστοσυμβατότητα), για HIV (που προκαλεί το AIDS), ηπατίτιδες και άλλες ασθένειες. Κάποιες τράπεζες έρχονται σε επαφή με τη μητέρα στους 6 μήνες γαι να ρωτήσουν για την υγεία τη δική της και του μωρού στο διάστημα αυτό.

Ø  Ιδιωτική ή δημόσια τράπεζα;

Καθώς υπάρχει ακόμη αβεβαιότητα στην επιστημονική κοινότητα αναφορικά με παραμέτρους της σχετικά νέας αυτή χρήσης του ομφαλοπλακουντιακού αίματος και τις μελλοντικές προοπτικές, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά να μην αποθηκεύουν οι γονείς ως ρουτίνα το ομφαλοπλακουντικαό αίμα για μελλοντική ιδιωτική χρήση, ως «βιολογική ασφάλεια» εκτός αν υπάρχει άμεση ανάγκη από αδερφάκι. Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τα ακόλουθα:

• Σε περίπτωση λευχαιμίας ΔΕ θα χρησιμοποιηθεί αυτόλογο υλικό καθώς η γενετική προδιάθεση θα υπάρχει και στο υλικό αυτό.
• Η φύλαξη σε ιδιωτικές τράπεζες απαγορεύεται σε ορισμένες μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και πολλές ευρωπαϊκές επιτροπές έχουν εκφράσει την ανησυχία τους αναφορικά με ηθικά ζητήματα που εγείρει η φύλαξη σε ιδιωτική τράπεζα.
• Ομφαλοπολακουντιακό υλικό που έχει φυλαχθεί σε ιδιωτική τράπεζα είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιηθεί εφόσον χρειαστεί από αδερφό παρά τον ίδιο το δότη ή από ένα μέλος της οικογένειας με γνωστή μελλοντική ανάγκη μεταμόσχευσης.

Οι δημόσιες τράπεζες παρέχουν το υλικό διατηρώντας την ανωνυμία λήπτη και δότη σε συνεργασία με δίκτυο τραπεζών του εξωτερικού δίνοντας την ηθική ικανοποίηση στην οικογένεια του δότη ότι συνέβαλλαν στο να σωθεί ένας συνάνθρωπος.

Ø  Αν επέλεξα ιδιωτική τράπεζα τι πρέπει να προσέξω;

• Διερευνείστε την οικονομική κατάσταση της εταιρείας καθώς αναφερόμαστε σε αποθήκευση δεκαετιών.
• Μάθετε πόσα δείγματα έχουν αποθηκευμένα και πού. Καθώς και αν είχαν επιτυχή χρήση των δειγμάτων τους σε μεταμόσχευση και το αποτέλεσμά της. (Λάβετε υπόψιν ότι οι περισσότερες επιτυχείς μεταμοσχεύσεις από ιδιωτικές τράπεζες ήταν σε αδέρφια για τα οποία φυλάχθηκε υλικό ακριβώς για αυτό το σκοπό)
• Ποιο το κόστος;
• Διαβάστε τα συμβόλαια λεπτομερώς, διευκρινήστε αν θα είναι το υλικό διαθέσιμο και για άλλα μέλη της οικογένειας εφόσον χρειαστεί ή μόνο για αυτόλογη χρήση.

Ø  Υπάρχουν ηθικά ερωτήματα;

Πάμπολλα!

Σε ποιον ανήκει το υλικό; Στο παιδί ή στο γονιό; Πρέπει να υπάρχει συγκατάθεση και των δύο γονέων για τη χρήση του; Αν η οικογένεια σταματήσει να πληρώνει σε ιδιωτική τράπεζα τι γίνεται το υλικό; Αν διαπιστωθεί στον έλεγχο η ύπαρξη κάποιου νοσήματος ποιος θα ενημερωθεί; Τι διασφάλιση για την ποιότητα υπάρχει από τις εταιρείες; (δηλ. μπορεί να φυλάσσεται και ανεπαρκές ή ακατάλληλο υλικό εφόσον πληρώνει η οικογένεια;)

Συνίσταται να μιλήσετε έγκαιρα με το γυναικολόγο ή τον παιδίατρό σας και να διερευνήσετε τις επιλογές σας για να πάρετε έγκαιρα μια ενημερωμένη απόφαση.