RSV και εποχική γρίπη, οι πιο επικίνδυνες ιώσεις του χειμώνα

Από Μιχάλη Ιασονίδη, παιδίατρο στο κέντρο υγείας παιδιών και εφήβων “Ηλιακτίδα”, αναπληρωτή καθηγητή παιδιατρικής (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας)

Και το φετινό τέλος του χρόνου (2024), δεν μας εξέπληξε. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος τα παιδιά μας υποφέρουν από ένα χείμαρρο ιώσεων που τους ταλαιπωρούν. Περίοπτη θέση σε αυτό το πάνθεο των ιώσεων έχουν 2 ιοί: ο ιός της εποχιακής γρίπης (Α και Β) και ιός RSV ή αλλιώς ο ιός του αναπνευστικού συγκυτίου (Respiratory Syncytial Virus).

Για την εποχική γρίπη όπως είναι γνωστό υπάρχει εμβόλιο από πολλά χρόνια, καλύπτει 4 τύπους του ιού (2 Α και 2 Β), κάθε χρόνο είναι διαφορετικό, σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ανάλογα με το ποιοι τύποι του ιού προβλέπεται να κυκλοφορήσουν). Είναι αρκετά αποτελεσματικό αν γίνεται καθολικά, στόχος που δύσκολα πετυχαίνεται. Και επειδή ο ιός της γρίπης είναι έξυπνος και μεταλλάσσεται, η αποτελεσματικότητα του κυμαίνεται, ανάλογα με τη χρονιά από 40-60%. Πιο αποτελεσματικό σε παιδιά και νέους και λιγότερο σε ηλικιωμένους, για τους οποίους (άνω των 65 χρόνων) διατίθεται πλέον νέο εμβόλιο ενισχυμένο ανοσολογικά.

Παρόλη την περιορισμένη αποτελεσματικότητα τα οφέλη του εμβολίου είναι σημαντικά:

Μείωση του κινδύνου σοβαρής νόσησης: Το εμβόλιο, ακόμα και αν δεν προλαμβάνει πλήρως τη μόλυνση, μειώνει την πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών, όπως ιγμορίτιδα, πνευμονία, μυοκαρδίτιδα και νοσηλεία.
Προστασία ευπαθών ομάδων: Συμβάλλει στην προστασία βρεφών, ηλικιωμένων και ατόμων με χρόνιες παθήσεις.
Μείωση της θνησιμότητας: Ειδικά σε ηλικιωμένους και ασθενείς με χρόνια νοσήματα. Τον χειμώνα η γρίπη αποτελεί κύρια αιτία θνησιμότητας, ανάμεσα στους ηλικιωμένους.

Συνολικά, παρόλο που η αποτελεσματικότητα του εμβολίου δεν είναι 100%, παραμένει το πιο σημαντικό μέσο πρόληψης κατά της γρίπης και των επιπλοκών της.

Για τον ιό RSV υπάρχει εμβόλιο που απευθύνεται σε άτομα άνω των 75 χρόνων ή 60-74 (αν ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες) και σε εγκυμονούσες που θα γεννήσουν μέσα στην περίοδο έξαρσης του ιού (Οκτώβριο-Απρίλιο).

Για τα παιδιά κάτω του έτους υπάρχει μονοκλωνικό αντίσωμα, με διάρκεια δράσης 6 μήνες, ώστε να καλύπτει όλη την περίοδο μετάδοσης του ιού. Το αντίσωμα αυτό θα ξαναδίνεται στα παιδιά 12-24 μηνών, αν ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου (πχ παιδιά με καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες κλπ.), αφού η πιθανότητα επαναλοίμωξης ανέρχεται στο 30%.

Ενώ τα πιο πάνω προϊόντα κυκλοφορούν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη χώρα μας παρουσιάστηκαν ορισμένες πρακτικές δυσκολίες, ώστε να τα έχει η Ιατρική κοινότητα στη φαρέτρα της, με αποτέλεσμα φέτος τα νοσοκομεία μας να είναι γεμάτα με ασθενείς που κόλλησαν αυτές τις ιώσεις. Ελπίζουμε στην επόμενη περίοδο που ξεκινά από τον Σεπτέμβρη του 2025 να βρεθεί τρόπος να τα έχουμε. Τα εμβόλια σίγουρα, το μονοκλωνικό αντίσωμα θα δούμε.

Παρακάτω θα αναφερθούμε αναλυτικά στους 2 αυτούς ιούς, προσπαθώντας να απαντήσουμε σε ερωτήματα που θέτουν συχνά οι γονείς.

Ο ιός RSV προκαλεί λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος και η διάρκεια των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ηλικία, τη γενική υγεία του ατόμου και τη σοβαρότητα της λοίμωξης.

Διάρκεια πυρετού:

Ο πυρετός από RSV συνήθως διαρκεί 2-3 ημέρες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να παραταθεί για έως 5 ημέρες, ιδιαίτερα σε μικρά παιδιά ή βρέφη.

Διάρκεια βήχα:

Ο βήχας είναι πιο επίμονος και μπορεί να διαρκέσει 1-2 εβδομάδες.
Σε σοβαρότερες περιπτώσεις ή αν υπάρχει προδιάθεση για άσθμα ή άλλες παθήσεις του αναπνευστικού, ο βήχας μπορεί να συνεχιστεί για 3-4 εβδομάδες.

Πρόσθετες παρατηρήσεις:

Τα συμπτώματα συχνά κορυφώνονται τις πρώτες 3-5 ημέρες της λοίμωξης και στη συνέχεια υποχωρούν σταδιακά.
Σε σοβαρές περιπτώσεις (π.χ., βρογχιολίτιδα ή πνευμονία), η ανάρρωση μπορεί να είναι πιο αργή,
ειδικά σε βρέφη, ηλικιωμένους ή ανοσοκατασταλμένα άτομα.

Πότε να ανησυχήσετε:

Εάν ο πυρετός επιμένει πάνω από 5 ημέρες.
Εάν ο βήχας επιδεινώνεται αντί να βελτιώνεται μετά από 1 εβδομάδα.
Εάν υπάρχει δυσκολία στην αναπνοή (π.χ., ταχύπνοια, συριγμός, ή χρήση των βοηθητικών μυών αναπνοής).
Εάν το παιδί παρουσιάζει έντονη υπνηλία, μειωμένη πρόσληψη υγρών και τροφής ή εμφανίζει μπλε χρώμα γύρω από τα χείλη.

Ποτε είναι μεταδοτικός κάποιος που ασθενεί και πως μεταδίδει τον ιό RSV;

Ένας ασθενής με RSV αρχίζει να είναι μεταδοτικός 1-2 ημέρες πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα.
Η μεταδοτικότητα συνήθως διαρκεί για περίπου 3-8 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Ωστόσο, σε μικρά παιδιά, ηλικιωμένους ή άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, η μεταδοτικότητα μπορεί να διαρκέσει περισσότερο, ακόμη και έως 4 εβδομάδες.
Ο ιός μεταδίδεται μέσω:
• Σταγονιδίων από βήχα ή φτέρνισμα.
• Επαφής με μολυσμένες επιφάνειες και έπειτα με τη μύτη, το στόμα ή τα μάτια.
Η σχολαστική υγιεινή των χεριών και η αποφυγή στενής επαφής με ευάλωτα άτομα είναι βασικά μέτρα πρόληψης.

Είναι σημαντικό να παρακολουθείτε την πορεία των συμπτωμάτων και να συμβουλευτείτε παιδίατρο ή γιατρό εάν κάτι σας ανησυχεί.

Ο ιός της γρίπης Α ή Β προκαλεί συνήθως έντονα συμπτώματα, με τον πυρετό και τον βήχα να είναι από τα πιο χαρακτηριστικά. Η διάρκειά τους μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, τη γενική υγεία και τη σοβαρότητα της λοίμωξης.

Διάρκεια πυρετού:

Ο πυρετός από τον ιό της γρίπης διαρκεί συνήθως 3-5 ημέρες.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε μικρά παιδιά ή σε σοβαρές λοιμώξεις, μπορεί να παραταθεί έως 7 ημέρες.
Η ένταση του πυρετού είναι συχνά υψηλή (38.5°C – 40°C) τις πρώτες ημέρες.

Διάρκεια βήχα:

Ο βήχας είναι πιο επίμονος και μπορεί να διαρκέσει 1-2 εβδομάδες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά εάν υπάρχει προδιάθεση για αναπνευστικά προβλήματα ή αν η γρίπη έχει προκαλέσει επιπλοκές όπως βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα ή πνευμονία ο βήχας μπορεί να συνεχιστεί για 3-4 εβδομάδες.

Πότε κορυφώνονται τα συμπτώματα:

Τα συμπτώματα της γρίπης, συμπεριλαμβανομένων του πυρετού και του βήχα, κορυφώνονται τις πρώτες 2-3 ημέρες και σταδιακά υποχωρούν στη συνέχεια.

Πότε να ανησυχήσετε:

Εάν ο πυρετός επιμένει πάνω από 5-7 ημέρες ή επανεμφανίζεται μετά από περίοδο ύφεσης (μπορεί να υποδηλώνει δευτερογενή βακτηριακή λοίμωξη).
Εάν ο βήχας συνοδεύεται από δύσπνοια, πόνο στο στήθος ή πτύελα με αίμα ή πράσινο/κίτρινο χρώμα.
Εάν το άτομο εμφανίζει υπερβολική κόπωση, σύγχυση ή μειωμένη πρόσληψη τροφής και υγρών.

Τι μπορείτε να κάνετε:

Ενυδάτωση και ξεκούραση.
Αντιπυρετικά (παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη) για τον πυρετό και την ανακούφιση από τα συμπτώματα.
Αντιβηχικά (αν κρίνεται απαραίτητο) ή αποχρεμπτικά για τη διαχείριση του βήχα ή εισπνεόμενα.
Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας εάν υπάρχουν επιπλοκές ή υψηλός κίνδυνος σοβαρής νόσησης (π.χ., σε μικρά παιδιά, ηλικιωμένους ή άτομα με χρόνιες παθήσεις).
Χρήσιμη είναι και η χρήση αντιϊικού φαρμάκου όπως είναι το Tamiflu, το οποίο μικραίνει τη διάρκεια της νόσου και διαδράμει πιο ελαφρά. Πρέπει όμως να χορήγηθεί τα πρώτα δύο 24ωρα από την έναρξη των συμπτωμάτων για να είναι αποτελεσματικό.

Ποτε είναι μεταδοτικός κάποιος που ασθενεί και πως μεταδίδει τον ιό της γρίπης;

Ένας ασθενής με γρίπη γίνεται μεταδοτικός 1 ημέρα πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Η μεταδοτικότητα κορυφώνεται τις πρώτες ημέρες της ασθένειας και μπορεί να διαρκέσει:
• 5-7 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων σε ενήλικες.
• Σε μικρά παιδιά και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, η μεταδοτικότητα μπορεί να διαρκέσει περισσότερο, ακόμη και έως 10 ή περισσότερες ημέρες.
Η μετάδοση γίνεται κυρίως:
• Μέσω σταγονιδίων από βήχα, φτέρνισμα ή ομιλία.
• Από επαφή με μολυσμένες επιφάνειες και έπειτα με τη μύτη, το στόμα ή τα μάτια.
Για την πρόληψη, συνιστάται συχνό πλύσιμο των χεριών, χρήση μάσκας και ετήσιος εμβολιασμός κατά της γρίπης.