Ψέμα και παιδί

Αιτίες:

Αρχικά επιβάλλεται να ερευνήσουμε τα κίνητρα που οδηγούν το παιδί να λέει ψέματα. Οι συνήθεις αιτίες είναι:

1. Το παιδί μπορεί να δυσκολεύεται να εκφραστεί με ακρίβεια γιατί έχει φτωχό λεξιλόγιο ή ακόμα δεν γνωρίζει τις έννοιες των λέξεων που χρησιμοποιεί. Δηλαδή ίσως ακόμα δεν έχει αποκτήσει το επίπεδο της αντίληψης ενός ενήλικα.
2. Μπορεί να αδυνατεί να ξεχωρίσει τη νύκτα από τη μέρα, το σήμερα από το χθες, τα μεγέθη ή τις ποσότητες. Λόγω περιορισμένων εμπειριών βλέπει κάποιες καταστάσεις με ένα μονόπλευρο φακό. Παραποιεί καταστάσεις και τις νοθεύει λόγω της εγωκεντρικής του αντίληψης.
3. Λόγω της μεγάλης φαντασίας του, το παιδί μπορεί να τροποποιήσει γεγονότα βάσει των δικών του επιθυμιών. Συχνά μάλιστα τυγχάνει και να εκφράζει επιτεύγματα άλλων παιδιών σαν να είναι δικά του.
4. Κάποια παιδιά λόγω συναισθηματικής και νοητικής καθυστέρησης συμπεριφέρονται ανώριμα. Το παιδί δεν ψεύδεται σκόπιμα, αφού δεν συνειδητοποιεί το αναληθές.
5. Τα λάθος πρότυπα μπορεί να οδηγήσουν το παιδί στα ψέματα. Εάν οι γονείς οι ίδιοι δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους προς το παιδί, τότε αυτό μπορεί να τους μιμηθεί. Διδάσκεται έτσι να λέει ψέματα και θεωρεί τη συγκεκριμένη συμπεριφορά φυσιολογική και αποδεκτή από το κοινωνικό σύνολο.
6. Αρκετές φορές το παιδί, για να οδηγηθεί στο στόχο του, τροποποιεί τα λεγόμενά του για να κερδίσει αυτό που θέλει. Υπερβάλλει γιατί αισθάνεται παραμελημένο, υποβαθμισμένο ή αδικημένο, επιζητώντας έτσι την αναγνώριση.
7. Εάν το παιδί δε βρίσκει κατανόηση από τους γονείς του και φοβάται ότι αν πει την αλήθεια θα το τιμωρήσουν, τότε αναγκάζεται να πει ψέματα. Σε τέτοια περίπτωση υποδηλώνεται ότι δεν υπάρχει κατανόηση και επιείκεια από τους γονείς.
8. Μερικές φορές το παιδί αισθάνεται ότι πρέπει να πει ψέματα για να βοηθήσει τον φίλο ή τον αδελφό του, γιατί ο ενήλικας θα τον τιμωρήσει. Νιώθει λοιπόν υποχρέωση να βοηθήσει για να αποφύγει την απορριπτική στάση του ενήλικα.
9. Κάποιες φορές το παιδί ψεύδεται γιατί οι γονείς του ασκούν πιέσεις και εκδηλώνουν απαγορευτικές συμπεριφορές. Εάν δεν παρέχεται ελευθερία στο παιδί, θα σκαρφιστεί κάποιο ψέμα για να βελτιώσει τον υπερβολικό έλεγχο των γονιών του κι αν πετύχει να γίνει πιστευτός, σίγουρα θα το επαναλάβει.
10. Εάν το παιδί δεν εμπιστεύεται εύκολα καταστάσεις και πρόσωπα, θα πει κάποιο ψέμα για να προστατεύσει τον εαυτό του.

Τεχνικές βοήθειας:

• Ενθαρρύνουμε το παιδί να διηγείται ιστορίες και προσπαθούμε να το βοηθήσουμε να αντιληφθεί τον χωροχρόνο και την ποσότητα των πραγμάτων, χωρίς όμως κριτική. Με τη μέθοδο αυτή το παιδί θα εξασκηθεί, ούτως ώστε να αντιλαμβάνεται καλύτερα την πραγματικότητα.
• Επιβάλλεται η συνέπεια απέναντι στο παιδί, αλλά και η ειλικρίνεια. Εάν δυσκολεύεται ένας γονιός να κρατήσει την υπόσχεσή του, καλύτερα είναι να ζητήσει συγγνώμη και να εξηγήσει στο παιδί με ειλικρίνεια το λόγο που αναβάλλει την υπόσχεσή του.
• Καλό είναι οι γονείς να δείχνουν εμπιστοσύνη στο παιδί και να του το εκφράζουν. Με αυτό τον τρόπο θα αναπτυχθεί μια πιο στενή σχέση μεταξύ τους.
• Σημαντικό κρίνεται να γίνεται αναγνώριση και επισήμανση των ικανοτήτων του παιδιού. Με αυτή την προσέγγιση το παιδί αντιλαμβάνεται ότι δε χρειάζεται κάποιο ψέμα για να αναγνωριστεί.
• Οι απαιτήσεις των γονιών από το παιδί πρέπει να είναι ρεαλιστικές, γιατί οι ψηλές προσδοκίες απογοητεύουν εύκολα το παιδί και πολλές φορές μπορεί να πει ψέμα για να τους ικανοποιήσει.
• Ενισχύουμε με επιβράβευση τη θετική πλευρά του παιδιού και παραγκωνίζουμε την αρνητική συμπεριφορά. Καλύτερα να αποφεύγονται οι τιμωρίες και οι απειλές.
• Πάντοτε επιβάλλεται η κατανόηση προς τις αδυναμίες του παιδιού, κυρίως όταν είναι αποτέλεσμα κάποιων καταστάσεων που δυσκολεύεται να ελέγξει. Ο γονιός πρέπει να είναι διπλά προσεκτικός σε τέτοιες καταστάσεις.
• Λέμε συχνά στο παιδί ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβάται να λέει την αλήθεια. Ο πατέρας/μητέρα είναι δίπλα του και μπορούν να βοηθήσουν στο πρόβλημά του. Οι γονείς καλό θα ήταν να επιβεβαιώνουν ότι είναι οι καλύτεροι φίλοι του παιδιού τους κτλ. Είναι σημαντικό το παιδί να γνωρίζει ότι λέγοντας ένα ψέμα, μάλλον θα χρειαστεί να ειπωθούν κι αρκετά άλλα για να το καλύψουν. Θα έρθει μια μέρα όμως που θα αποκαλυφθούν όλα και τότε όλοι θα αντιληφθούν ότι το παιδί έχει την κακή συνήθεια να λέει ψέματα.

Μύρια Μαραγκού, Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών – Οικογένειας – Γονέων – Ζευγαριού.

ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ‘ΑΡΩΓΗ’, ΛΕΜΕΣΟΣ, Τηλ.: 99 422961, 25 727898