Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα

 

Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ είναι απαραίτητη για την πρόληψη των μακροχρόνιων επιδράσεων στην καθημερινή λειτουργικότητα και προσαρμογή των πασχόντων ατόμων στο σχολικό, οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζουν σημάδια ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητα ή/και παρορμητικότητας με συγκεκριμένους τρόπους. Αυτά τα παιδιά:

• Είναι σε συνεχή κίνηση

• Ανησυχούν και νευριάζουν

• Δεν φαίνεται να δίνουν προσοχή όταν τους μιλούν

• Δεν τα καταφέρνουν να παίζουν ήσυχα

• Συχνά μιλούν υπερβολικά

• Διακόπτουν συνέχεια τους άλλους

• Εύκολα διασπάται η προσοχή τους

• Δεν ολοκληρώνουν ότι αναλαμβάνουν

Πώς μπορεί να διαγνωστεί η ΔΕΠ-Υ;

Χρειάζεται προσοχή γιατί ένα παιδί μπορεί να έχει κάποια συμπτώματα που να μοιάζουν με ΔΕΠ-Υ, αλλά να πρόκειται για κάτι άλλο. Γι’ αυτό αυτά τα παιδιά θα πρέπει να ελέγχονται από ειδικό.

Ο ειδικός μπορεί να θέσει με βεβαιότητα τη διάγνωση ΔΕΠ-Υ αν ένα παιδί παρουσιάζει έξι ή περισσότερα από τα συμπτώματα ελλειμματικής προσοχής ή υπερκινητικότητας σε συνεχή βάση για περισσότερο από 6 μήνες και σε περισσότερες από δύο διαγνωστικές συνεδρίες.

Δεν υπάρχει ενιαίο τεστ για διάγνωση της ΔΕΠ-Υ. Αντί αυτού υπάρχει μια διαδικασία που περνά από διάφορα στάδια και που περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών από πολλές πηγές. Οι γονείς, το ίδιο το παιδί, οι δάσκαλοι και το νοσηλευτικό προσωπικό πρέπει να συμμετέχουν στην αξιολόγηση της συμπεριφοράς του παιδιού.

Ο ειδικός, που παρακολουθεί το παιδί θα λάβει αναλυτικό ιατρικό ιστορικό και θα προβεί σε λεπτομερή κλινική εξέταση, που θα βοηθήσουν να τεθεί η συμπεριφορά του παιδιού σε κάποιο πλαίσιο. Θα ρωτήσει επίσης ποια είναι συμπτώματα του παιδιού, από πότε ξεκίνησαν αυτά τα συμπτώματα και πως η συνολική συμπεριφορά του παιδιού επηρεάζει το ίδιο και την υπόλοιπη οικογένεια.

Ο γιατρός θα εξετάσει πώς η συμπεριφορά του παιδιού συγκρίνεται με εκείνη άλλων παιδιών της ίδιας ηλικίας. Μπορεί να καθορίσει εάν το παιδί σας (ηλικίας 4 έως 18 ετών) έχει ΔΕΠ-Υ, χρησιμοποιώντας τυποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές, όπως την Ελληνική Κλίμακα Αξιολόγησης της ΔΕΠΥ-IV (βλέπε πίνακα), που συμπληρώνεται από το δάσκαλο για παιδί δημοτικού ή από το φιλόλογο και τον μαθηματικό για παιδί γυμνασίου.

Βάλτε έναν κύκλο στον αριθμό (0-3) που περιγράφει καλύτερα τη συμπεριφορά του/της μαθητή/μαθήτριας στο σχολείο κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας
	ΣΧΕΔΟΝ ΠΟΤΕ	ΣΠΑΝΙΑ	ΑΡΚΕΤΕΣ ΦΟΡΕΣ	ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ
1. Δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του/της σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στα διαγωνίσματα	0	1	2	3
2. Χτυπάει χέρια και πόδια ή στριφογυρίζει	0	1	2	3
3. Δυσκολεύεται να δώσει προσοχή για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σε σχολικά έργα ή σε παιχνίδια	0	1	2	3
4. Σηκώνεται όρθιος/α στην τάξη ή σε άλλες περιπτώσεις όπου πρέπει να παραμείνει καθιστός/ή	0	1	2	3
5. Φαίνεται σαν να μην ακούει όταν οι άλλοι του/της απευθύνουν το λόγο.	0	1	2	3
6. Τρέχει εδώ και εκεί ή σκαρφαλώνει, ενώ οι περιστάσεις δεν το επιτρέπουν	0	1	2	3
7. Δεν αποτελειώνει ό,τι του/της ανατεθεί (είτε ως εντολή είτε ως εργασία)	0	1	2	3
8. Έχει δυσκολίες να παίξει ή να ασχοληθεί με διάφορες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ήσυχα	0	1	2	3
9. Δυσκολεύεται να οργανώσει εργασίες ή κοινές δραστηριότητες	0	1	2	3
10, Είναι συνεχώς σε κίνηση ή σαν κουρδισμένος/η	0	1	2	3
11. Αποφεύγει εργασίες (όπως συμμετοχή στο μάθημα ή ασκήσεις στο σπίτι) οι οποίες απαιτούν πνευματική ένταση	0	1	2	3
12. Μιλάει πάρα πολύ	0	1	2	3
13. Χάνει αντικείμενα που τα χρειάζεται για τις σχολικές εργασίες ή δραστηριότητες	0	1	2	3
14. Διακόπτει με έτοιμη απάντηση πριν τελειώσει μια ερώτηση	0	1	2	3
15. Διασπάται με άλλα ερεθίσματα	0	1	2	3
16. Με δυσκολία περιμένει ώσπου να έρθει η σειρά του/της	0	1	2	3
17. Ξεχνά καθημερινά θέματα	0	1	2	3
18. Διακόπτει και ενοχλεί τους άλλους	0	1	2	3

Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να διαγνωστεί ΔΕΠ-Υ σε παιδιά μικρότερα των 5 χρόνων και αυτό γιατί πολλά παιδιά προσχολικής ηλικίας έχουν μερικά από τα συμπτώματα που εμφανίζονται στη ΔΕΠ-Υ, χωρίς να έχουν ΔΕΠ-Υ. Επίσης τα παιδιά αλλάζουν πολύ γρήγορα κατά την προσχολική ηλικία.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η συμπεριφορά που μπορεί να μοιάζει με ΔΕΠ-Υ μπορεί να προκληθεί από:

Μια ξαφνική αλλαγή στον τρόπο ζωής (όπως διαζύγιο, θάνατος στην οικογένεια ή μετακόμιση)

Σπασμούς που δεν διαγνώστηκαν

Ιατρικές παθήσεις που επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου

Άγχος

Κατάθλιψη

Τύποι ΔΕΠ-Υ στα παιδιά

Ανάλογα με τα συμπτώματα υπάρχουν οι εξής τύποι ΔΕΠ-Υ:

Συνδυασμένος Τύπος ( Μειωμένη προσοχή/Υπερκινητικότητα/Παρορμητικότητα): Τα παιδιά με αυτό το είδος ΔΕΠ-Υ παρουσιάζουν και τα τρία συμπτώματα. Αυτή είναι η πιο κοινή μορφή.

Τύπος με Υπερκινητικότητα/Παρορμητικότητα: Τα παιδιά παρουσιάζουν υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά, αλλά ως επί το πλείστον, είναι σε θέση να προσέχουν.

Τύπος με μόνο Ελλειμματική Προσοχή: Παλιότερα ονομαζόταν διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠ). Αυτά τα παιδιά δεν είναι υπερβολικά κινητικά. Δεν ενοχλούν στην τάξη ή σε άλλες δραστηριότητες και γι’ αυτό το πρόβλημα τους μπορεί να περνά απαρατήρητο.

Θεραπεία ΔΕΠ-Υ

Θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορεί να περιλαμβάνουν ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης, ψυχολογική παρέμβαση και φαρμακευτική αγωγή. Οι γονείς καλούνται να διερευνήσουν όλες αυτές τις επιλογές με τη βοήθεια του ειδικού που παρακολουθεί το παιδί τους, ώστε να αποφασιστεί η καλύτερη δυνατή παρέμβαση όσον αφορά το κάθε ξεχωριστό παιδί με τέτοιο πρόβλημα.

Μελέτες όμως έχουν δείξει ότι η μακροχρόνια αντιμετώπιση με συνδυασμένη φαρμακευτική και συμπεριφορική θεραπεία είναι η καλύτερη προσέγγιση. Φάνηκε ότι τα παιδιά που έλαβαν συνδυασμένη θεραπεία είχαν αναπτύξει τελικά καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες. Αντίθετα παιδιά που αντιμετωπίστηκαν μόνο με φαρμακευτική αγωγή, ή με μη ειδικές θεραπείες διαχείρισης της υπερκινητικότητας, της παρορμητικότητας, της μειωμένης προσοχής, του άγχους και της κατάθλιψης δεν είχαν τόσο καλά τελικά αποτελέσματα.